Moeten bedrijven meer doen om de kosten van levensonderhoud te verlichten?

De crisis als gevolg van de gestegen kosten van levensonderhoud lijkt nog altijd niet over het hoogtepunt heen. De inflatie blijft onaangenaam hoog en verrast nog altijd in negatieve zin. De energiecrisis blijkt alarmerend hardnekkig en OPEC+ heeft zich verbonden tot productiebeperkingen, waardoor de olieprijzen op een hoger niveau blijven.

Op de binnenlandse energiemarkten hebben overheden ingegrepen om de consument deels te beschermen tegen de gevolgen van de stijgende prijzen. Tot de getroffen maatregelen behoren prijsplafonds voor de energiekosten en het nationaliseren van energiebedrijven, zoals EDF in Frankrijk.

Energie is echter een uitzonderlijk geval. De overheden zijn in actie gekomen omdat de energiebedrijven verzekerd zijn van vraag naar hun producten, waardoor zij de stijgende groothandelskosten aan de consument kunnen doorberekenen. De bescherming van huishoudens tegen dit monopolistische gedrag heeft nationale prioriteit gekregen.

Ook veel andere niet-energiebedrijven berekenen de stijgende kosten door om hun marges te beschermen. Daardoor dragen ze bij aan de inflatie en verergeren ze de sociale pijn voor de zwaarst getroffenen. Niemand wil dat mensen moeite hebben om voedsel of andere essentiële bestaansmiddelen te kopen. Daar staat tegenover dat lagere marges lagere winsten betekenen en onvermijdelijk een lagere aandelenkoers.

Maar wat als bedrijven die een meer sociaal bewuste aanpak nastreven, kunnen rekenen op enige clementie, net zoals hypotheekgevers die in perioden van economische tegenspoed uitstel van betaling krijgen? Indien aan sociale aspecten prioriteit wordt gegeven, kan dat een breder maatschappelijk belang dienen doordat de inflatie sneller daalt met als gevolg een stabieler, genormaliseerd economisch klimaat.

In actie komen

Als bedrijven de vrijheid en de drijfveer hadden om maatschappelijk verantwoord te handelen, wat zouden ze dan kunnen doen? De belangrijkste sectoren voor het gezinsbudget zijn de sectoren die in basisbehoeften voorzien: energie, huisvesting en voedsel. Terwijl de overheden hebben ingegrepen om de stress in de energiesector te verlichten, is het in de laatste sector – voedsel – waar relatief snel doeltreffende actie kan worden ondernomen.

Supermarkten zouden meer aan kruissubsidiëring kunnen doen om hun meest kwetsbare klanten te beschermen. In sommige landen hebben de supermarkten hun prijzen al bevroren of verlaagd. Maar zouden zij, gezien de omvang van het inflatieprobleem, verder kunnen gaan en een verlies op sommige basisproducten zoals melk en brood kunnen accepteren om de zwaksten te helpen de eindjes aan elkaar te knopen? Veel supermarkten hebben meer welgestelde klanten die ondanks alles relatief dure producten zoals wijn en kwaliteitsvoeding blijven kopen. De winst op deze producten zou de kosten van prijssubsidies elders kunnen helpen compenseren.

Deze aanpak hoeft niet geheel altruïstisch te zijn. Dergelijke maatregelen kunnen niet alleen zorgen voor een sterkere klantenbinding, maar ook de reputatie van het bedrijf en diens marktaandeel op lange termijn ten goede komen.

Risico’s van onverantwoord handelen

Helaas lijken sommige bedrijven de inflatie aan te grijpen als een excuus om de prijzen te verhogen of de marges in stand te houden, zonder zich te bekommeren om het risico van een terugslag. Aangezien de consument zich uiteindelijk kan keren tegen dit soort praktijken (en bedrijven), is er op lange termijn veel voor te zeggen om als bedrijf die verleiding te weerstaan. Toch lijkt het een groeiende trend te zijn.

Bovendien riskeren bedrijven die inflatie zien als een opportuun moment om buitengewone winsten te maken, meer dan reputatieschade en nadelige gevolgen voor hun economische gezondheid op lange termijn. Sommige monopolistische sectoren, zoals de telecommunicatiesector, zijn in het verleden al kritisch doorgelicht door de wetgever en lopen het risico dat dit opnieuw gebeurt. Sommige Britse mobieletelefoonbedrijven zullen binnenkort prijsstijgingen doorvoeren die gelijk zijn aan de inflatie – momenteel ongeveer 10% volgens de consumentenprijsindex – plus nog eens bijna 4%. Er is geen enkele reden waarom het 14% meer zou kosten om gegevens door te geven alleen omdat de algemene inflatie 10% bedraagt. Dit vormt een duidelijk risico voor de reputatie van deze bedrijven, maar ook de regelgever kan een kritisch standpunt innemen ten aanzien van willekeurige prijsverhogingen terwijl er al sprake is van een crisis als gevolg van de gestegen kosten van levensonderhoud.

Het beleggingsdilemma

Gezien de vele vragen waarmee beleggers al worden geconfronteerd, kan het een uitdaging zijn om de sociale gevolgen van bedrijfsactiviteiten juist in te schatten. De meeste portefeuilles die een ESG-kader hanteren, kunnen een beroep doen op een veelheid aan gegevens en informatie om de bestuurs- en milieurisico’s (G- en E-component) te meten die samenhangen met de activiteiten van een bedrijf. Sociale risico’s en de mogelijke, daarmee samenhangende financiële kosten zijn echter moeilijker vast te stellen en te meten. Maar aangezien het menselijk welzijn vaak een centrale plek inneemt, of het nu gaat om economische activiteit of de strijd tegen klimaatverandering, valt er iets voor te zeggen om de ‘S’ niet als de mindere component van ESG te beschouwen, maar veeleer als de belangrijkste.

De voordelen daarvan staan nu wellicht in een ander licht nu zovelen momenteel moeite hebben om rond te komen. Maar het spanningsveld op korte termijn tussen winstoogmerk en maatschappelijk belang blijft bestaan. De vraag is nu wat beter is: dat bedrijven expliciet sociale keuzes maken en dat aandeelhouders de positieve impact daarvan afwegen tegen hun fiduciaire plicht, of dat de inflatie nog langer ongewoon hoog blijft?

Helaas is daar geen eenvoudig antwoord op te geven. Maar het is zeker een vraag die we ons allemaal moeten stellen nu de ergste inflatiecrisis in een generatie voortwoedt.